Halkara harby jenaýatçylyklar boýunça Ýewropol guramasynyň maglumatynda Merkezi aziýa ýurtlarynyň, şol sanda Türkmenistanyň raýatlaryny öz içine alýan 654 adamyň gatnaşmagyndaky uruş jenaýatçylyklaryny anyklamak boýunça derňewleriň netijeleri çap edildi. Bu habar Russiýanyň Ukrainada alyp barýan urşunda rus goşunynyň düzüminde söweşýän we ölen merkezi aziýalylaryň, şol sanda türkmenistanlylaryň sanynyň gitdigiçe köpelýän wagtyna gabat geldi.
Moldowanyň we Ukrainanyň polisiýasy tarapyndan rus hakyna tutulan esgerleri anyklamak boýunça geçirilen derňewleriň netijesinde Ukraina garşy söweş operasiýalaryna gatnaşan Russiýanyň "Wagner" we "Redut" hususy harby kompaniýalarynyň jemi 654 agzasy anyklanyp, şübheli şahslaryň arasynda Ukrainanyň, Moldowanyň, Gazagystanyň, Özbegistanyň, Täjigistanyň, Türkmenistanyň, Azerbaýjanyň, Ermenistanyň, Bosniýa-Gersegowinanyň raýatlary bar.
Bu adamlaryň jynsy zorluk, uruş ýesirlerini öldürmek we asuda ilaty öldürmek ýaly uruş jenaýatlaryny edendigine ynanýarlar diýlip, 29-njy oktýabrda çap edilen maglumatda aýdylýar.
Ýewropolyň Halkara jenaýatlar boýunça esasy topary rus hakyna tutulan esgerleri anyklamak boýunça geçirilen derňewiň bu ikinji tapgyryny goldap, milli häkimiýetlere uruş jenaýatlaryna gatnaşandygy aýdylýan şübhe astyndakylary anyklamakda kömek edipdir.
Ukrainada söweşýän merkezi aziýalylaryň anyk sany belli däl. Ukrain hökümetiniň ýanyndaky "Ýaşamak isleýärin" proýekti azyndan 3000 merkezi aziýalynyň Ukrainaky söweşe gatnaşýandygyny çaklaýar. Taslama hakyky sanyň has ýokary bolmagynyň mümkindigini aýdýar. Proýektiň awgust aýynda çap eden habarynda, 2025-iň başyndan bäri azyndan 122 türkmen raýatynyň Russiýanyň goşunyna hakyna tutulandygy aýdyldy. Ondan öň 170 türkmen raýaty barada maglumat çap edilipdi.
Käbirleriň Ukrainadaky söweşlere gatnaşmagy girdejili iş teklipleri berýän araçylaryň aldawyna düşmeginiň sebäp bolandygy, beýlekileriň, esasan tussag edilenleriň, rus harbylaryna goşulmaga mejbur edilendigi çak edilýär. Russiýanyň dürli künjeklerinde türmelerden, tussaglyk ýerlerinden we migrasiýa tussaglyk merkezlerinden ýüzlerçe merkezi aziýalyny urşa çekendigi barada ençeme maglumat çap edilipdi.
Emma Russiýanyň tarapynda Ukrainadaky uruşda söweşmegine gazanç hökmünde seredýänler hem bar.
Ukrainada söweşýän türkmen raýaty
Azatlyk Radiosy Ukrainada söweşýändigini aýdan türkmen raýaty bilen gepleşmegi başardy.
"Men şturmowik brigadasynyň düzüminde, Donetskde we Luganskda bir ýyllap söweşdim. Ýaralandym we yzyma Moskwa gaýtdym. Meniň brigadamdan hiç kim galmady diýen ýaly, barysy 'üwelen ete' öwrüldi” diýip, 30 ýaşlaryndaky türkmenistanly gürrüň berdi.
Ol pul üçin söweşýändigini aýtdy: "Men bu uruşda, russiýalylaryň özleriniň hem watan üçin söweşýänligini görmedim. Ähli adam diňe pul üçin hereket edýär".
"Aýlyk 200 müň rubl" diýip, sözüne goşdy. (Bu 2500 müň amerikan dolaryna barabar-red).
Azatlyk Radiosynda Ukrainada söweşýändigini aýdýan bu türkmen raýatynyň ady, ýaşaýan ýeri we şahsyýetine degişli beýleki maglumatlar, şeýle-de onuň gulluk eden ýerleri we harby eşikli suratlary bar. Emma redaksiýa bu maglumatlary çap etmekden saklanýar.
Merkezi Aziýa hökümetleri öz raýatlaryna daşary ýurtlardaky harby çaknyşyklara gatnaşmakdan saklanmak barada birnäçe gezek duýduryş berip, munuň uzak möhletli türme tussaglygy bilen jezalandyrylýan jenaýatdygyny aýdypdy. Emma diňe az sanly iş suda ýetýär.
Özbegistanda, Gazagystanda, Täjigistanda we Gyrgyzystanda raýatlaryň Ukrainadaky uruşa gatnaşmagy bilen baglylykda sud edilmegine degişli jemi onlarça ýagdaý köpçülige mälim boldy.
Türkmenistanda Ukrainadaky söweşe gatnaşandygy üçin sud edilen raýatlar barada habarlar elýeterli bolmady. Emma suda çekilmezlik üçin para berip sypan raýat barada habar berlipdi. "Turkmen.news" neşiriniň 2024-nji ýylyň maý aýynda çap eden maglumatynda Türkmenistanyň raýaty Sergeý Grigorýanyň Ukrainada alty aýlap Russiýanyň tarapynda söweşendigi we onuň uruş döwründe gazanan puluny Milli howpsuzlyk ministrliginiň işgärlerine para berip, türmeden sypmak üçin sarp edendigi habar berlipdi.
Türkmenistanyň Jenaýat kodeksi diňe hakyna tutulandygy üçin ýedi ýyldan on ýyla çenli türme tussaglygyny göz öňünde tutýar. Eger esgeriň uruş döwründe azyndan bir adamy öldürendigi subut edilse, jeza onuň emlägini konfiskasiýa etmek bilen 10 ýyldan 25 ýyla çenli tussaglygy göz öňünde tutýar.
Bilermenleriň pikiriçe, Merkezi Aziýadaky garyplyk, işsizlik we rus propagandasy merkezi aziýalylary Ukrainadaky söweşe goşulmaga iterýän esasy sebäpler.
"Ýaşamak isleýärin" proýekti Russiýanyň Ukrainada söweşlerine çekýän Merkezi Aziýa ýurtlarynyň raýatlaryny pyýada goşunlarynda ilatly ýerleri basyp almak üçin "ganly hüjümlerde" ulanylýandygy bellenýär.
Ukrainadaky uruşda ölenleriň arasynda ýüzlerçe merkezi aziýaly bar.
"Ýaşamak isleýärin" proýektiniň websaýtynda 400-den gowrak täjik, 300-e golaý gazak, 100-den gowrak özbek we onlarça gyrgyz hem-de türkmen raýatynyň ady ölenleriň sanawynda çap boldy.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
Forum